Aleksandra Gluba-Pieprz
Wystąpienie analizuje reakcje polskiej i zagranicznej prasy żydowskiej na serię wydarzeń i incydentów antysemickich, które miały miejsce na Uniwersytecie Poznańskim w latach 1935-1938. Celem prezentacji jest analiza doniesień prasowych i reakcji publicystycznych ukazujących się na łamach prasy żydowskiej w Polsce oraz za granicą, stanowiących komentarz wobec serii ataków o podłożu antysemickim, skierowanych przeciw żydowskim studentom Uniwersytetu Poznańskiego w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku.
Na korpus źródłowy składają się przede wszystkim: wydawany po polsku oraz w jidysz tygodnik „Pojzner Sztyme” („Głos Poznański”), lwowski „Kontratak”, gdyński „Przegląd Zachodni”, chicagowski „The Jewish Sentinel” („Strażnik Żydowski”). W pracy wykorzystuję także dzienniki jidyszowe: warszawski „Der Moment” („Chwila”) oraz paryski „Naje Prese” („Nowa Gazeta”). Kontekstowo, wykorzystuję pismo definiujące się programowo jako antysemickie – poznański tygodnik „Potęga Polski bez Żydów”.
Wystąpienie zostało podzielone na części, które zostały ułożone w porządku chronologicznym, według kolejności ukazywania się poszczególnych artykułów i notatek prasowych na łamach wybranych periodyków, publikowanych w Polsce oraz poza jej granicami (szczególnie w USA). Wybrany sposób uporządkowania wywodu umożliwił rekonstrukcję relacjonowanych wydarzeń, które zostały także ujęte w klamrach tematycznych – osobne miejsce w tekście zajmuje m.in. zagadnienie poznańskiej społeczności żydowskiej, jej organizacji oraz publicznej debaty na temat sytuacji Żydów w Poznaniu (w tym celu przytaczam przede wszystkim fragmenty dwujęzycznego, polsko-jidyszowego czasopisma „Pojzner Sztyme” (Głos Poznański), inne zaś zajmuje refleksja nad zdarzeniami rozgrywającymi się na terenie uczelni oraz reakcjami władz uniwersyteckich. W tekście kładę szczególny nacisk na podkreślenie skali aktów przemocy (zarówno fizycznej, jak i dyskursywnej) skierowanych wobec reprezentantów mniejszości etnicznej. W tym celu posługuję się przykładem poznańskiego periodyku o profilu antysemickim, pt. „Potęga Polski bez Żydów”. Osobny fragment poświęcam swoistej „wojnie na słowa”, która toczyła się pomiędzy propagandową prasą antysemicką, a prasą żydowską. W artykule zamieszczam wybór ilustracji, ukazujących się na łamach lwowskiego czasopisma polsko-żydowskiego „Kontratak”. Ponadto, włączając zagadnienie antysemityzmu na Uniwersytecie Poznańskim w szerszy kontekst nastrojów antyżydowskich na polskich uniwersytetach w II połowie lat 30. XX wieku, zamieszczam egzemplifikację reakcji sprzeciwu, prezentowanych przez wybranych przedstawicieli polskiej inteligencji. Wnioski z przeprowadzonych badań skłaniają do sformułowania stwierdzenia, iż doniesienia o antysemityzmie na Uniwersytecie Poznańskim w latach 1935-1938 były relacjonowane, zaś ich odbiorcami byli czytelnicy polskiej i zagranicznej prasy żydowskiej (w językach polskim, angielskim oraz w języku jidysz). Prześladowania żydowskich studentów poznańskiej wszechnicy nierzadko były omawiane w szerszym kontekście, na tle wydarzeń, które rozgrywały się w innych polskich ośrodkach uniwersyteckich.
