KOMISJA

Powstanie Komisji ds. badania przypadków prześladowania osób pochodzenia żydowskiego na Uniwersytecie Poznańskim przed II wojną światową i wyznaczenie celów jej pracy było wynikiem decyzji podjętej jesienią 2019 roku przez ówczesnego rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. Andrzeja Lesickiego, a podtrzymanej przez obecną rektorkę UAM prof. Bogumiłę Kaniewską. Komisja powstała w składzie: prof. Anna Wolff-Powęska, prof. UAM Piotr Forecki, prof. UAM Maciej Michalski, prof. UAM Krzysztof Podemski (przewodniczący), prof. UAM Rafał Witkowski. Bezpośrednią przyczyną jej powołania była publikacja pisarza i dziennikarza Macieja Zaremby Bielawskiego, przywołująca podjętą w październiku 1937 roku decyzję Związku Lekarzy Państwa Polskiego o zamknięciu tego stowarzyszenia dla lekarzy pochodzenia żydowskiego.

Monografia Wyparte historie. Antysemityzm na Uniwersytecie Poznańskim w latach 1919-1939 prezentuje wyniki kilkuletniej pracy członkiń i członków Komisji oraz jej współpracowniczek i współpracowników.


Background

NACJONALIZM


Collegium Minus Uniwersytetu Poznańskiego około roku 1918-1919

Uniwersytet Poznański powstawał w warunkach nasilenia postaw nacjonalistycznych.

Czytaj

W Wielkopolsce, a w szczególności w Poznaniu, nastroje narodowe w pierwszych dekadach XX wieku były szczególnie silne. Uniwersytet Poznański od samego jego powstania miał być szkołą wyższą dla Polaków i chrześcijan. Na uczelni nie akceptowano żydowskich profesorów i niechętnie przyjmowano żydowskich studentów. Nieliczna grupa studentów wyznających judaizm spotykała się z szeregiem szykan tak ze strony pozostałych studentów, jak i części kadry profesorskiej.

DYSKRYMINACJA


Wiec studentów w Poznaniu 1920-1939 w Collegium Medicum, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Z przeprowadzonych przez komisję badań wynika jasno, że na Uniwersytecie Poznańskim, podobnie jak i na innych polskich uniwersytetach, dochodziło do prześladowań Żydów.

Czytaj

Niezależnie od tego, że liczba studentów żydowskich była na Uniwersytecie Poznańskim niewielka, prześladowania te występowały i charakteryzowały się przemocą werbalną, przemocą fizyczną, segregacją przestrzenną i ograniczeniem możliwości studiowania na uniwersytecie. Instytucjonalne wykluczenie w postaci ograniczenia liczby żydowskich studentów pojawiło się w Poznaniu wcześniej niż na innych uczelniach i stanowiło zapewne wzorzec dla rozwiązań proponowanych podczas ogólnopolskiej debaty nad numerus clausus dla Żydów. Z kolei wykluczenie przestrzenne w postaci getta ławkowego nie zostało w Poznaniu oficjalnie wprowadzone. Zamiast tego w Uniwersytecie Poznańskim od połowy lat trzydziestych żydowscy studenci byli siłą usuwaniu z sal wykładowych i laboratoriów, a podczas tych zamieszek często bici. Od roku akademickiego 1936/1937 nie przyjmowano nowych żydowskich studentów na poznański uniwersytet. Ostatnią odsłoną tego aktu wykluczania było domaganie się przez polskich studentów numerus nullus, czyli całkowitego wykluczenia Żydów z uniwersytetu.

ANTYSEMITYZM


Nadzwyczajny Walny Zjazd Związku Lekarzy Państwa Polskiego w Poznaniu. 1937 październik, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Postawy antysemickie widoczne są w działalności niektórych studentów i organów uczelni oraz w postawie niektórych profesorów. Jako przykład zbadany został antysemicki charakter nadzwyczajnego walnego Związku Lekarzy Państwa Polskiego z października 1937 roku.

Czytaj

Z badań nad Zjazdem Związku Lekarzy Polskich, który odbył się w Collegium Medicum (obecnie Collegium Maius) w 1937 roku wynika, że prezentowane tam postawy antysemickie oraz podjęte radykalne uchwały, wykluczające Żydów ze Związku, zostały przyjęte znaczącą większością głosów, zaakceptowane zostały przez znaczną część środowiska lekarskiego, ale nie spotkały się z życzliwym przyjęciem innych związków i stowarzyszeń lekarskich.


Background

CZŁONKOWIE   KOMISJI


Background

Współpraca

prof. dr hab. Tomasz Schramm
prof. UAM dr hab. Małgorzata Praczyk
opracowanie wyboru źródeł

mgr Aleksandra Gluba-Pieprz
opracowanie prasy żydowskiej (m.in. w jidysz oraz polskojęzycznej)

mgr Agnieszka Baszko
opracowanie ilustracji, wybór grafik i rycin

mgr Celina Barszczewska
mgr Oliwia Gromadzka
lic. Magdalena Patrzałek-Graś
mgr Agnieszka Zawisza
kwerenda archiwalna

Katarzyna Wala
opracowanie praktyk upamiętniania
działania projektowe

Agnieszka Juraszczyk
opracowanie graficzne materiałów konferencyjnych

Maciej Bether
strona internetowa i wsparcie informatyczne


Background

Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu

ul. Wieniawskiego 1
61-712 Poznań

GPS: 52.408466, 16.915340

NIP: 777-00-06-350
REGON: 000001293

Background