Background

Antysemityzm na Uniwersytecie Poznańskim w latach 1919-1939 – wybór źródeł


Małgorzata Praczyk, Tomasz Schramm

Prezentowane źródła służą jako ilustracja treści artykułów zawartych w książce. Obejmują okres od 1919 po 1939 roku. Uniwersytet Poznański był wówczas w zamyśle uniwersytetem Polaków, na którym nie było miejsca dla Żydów. Nieliczni żydowscy studenci doświadczali narastającego w dwudziestoleciu międzywojennym antysemityzmu, który znajduje odzwierciedlenie w niniejszym wyborze źródeł. Mają one zróżnicowany, mniej lub bardziej oficjalny charakter. Zostały w nim zatem zamieszczone zarówno protokoły posiedzeń gremiów uniwersyteckich, korespondencja urzędowa, jak i korespondencja prywatna lub półprywatna, a także treści propagandowe, obecne w publicystyce prasowej, ulotkach i odezwach organizacji studenckich, uchwały podejmowane podczas zgromadzeń studenckich itp. Obraz ducha epoki uzupełniają nieliczne zdjęcia.  

W niektórych wypadkach związek między opracowaniami pióra poszczególnych autorów i materiałem źródłowym wyraża się zreprodukowaniem w całości źródeł, których fragmenty cytowane są w artykułach. Odnośniki do poszczególnych pozycji w wyborze źródeł znajdują się w tekstach artykułów publikowanych w niniejszej książce. 

Rzeczone materiały pochodzą przede wszystkim z dwóch miejsc. Pierwszym jest Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, drugim Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu. Nie brak jednak i materiałów z innych instytucji gromadzących źródła historyczne. W Archiwum UAM przechowywanych jest wiele interesujących materiałów. Ubytki w archiwaliach wynikają przede wszystkim z faktu, że Archiwum UAM zaczęło systematycznie gromadzić dokumentację w ramach odrębnej struktury dopiero w latach 1953-1957. Wcześniej dokumenty te były przechowywane przez poszczególne jednostki organizacyjne uniwersytetu, nie zawsze z odpowiednią pieczołowitością. Historia kancelarii uniwersyteckiej sprzed połowy XX wieku jest tylko częściowo rozpoznana. Braki te dotyczą m.in. protokołów posiedzeń rad wydziałów. 

Druga z zasadniczych części zawartego poniżej materiału to artykuły prasowe. Autorzy wyboru posiłkowali się w tym wypadku w pierwszym rzędzie zasobami Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Głównym założeniem było skupienie się na tematyce związanej z życiem akademickim na Uniwersytecie Poznańskim, jednak poszerzonej także o kontekst ogólnopolski. Oznaczało to wyodrębnienie aspektu akademickiego z bardzo bogatej problematyki związanej z obecnością w Polsce licznej ludności żydowskiej (ponad 10%) i złożonych stosunków między nią i ludnością polską, odzwierciedlającej się w materiałach prasowych. Czytelnik znajdzie tu zatem tylko śladowe odbicie kluczowych dla tej problematyki zagadnień, np. kwestii konkurencji ekonomicznej. 

Aspekt, o którym mowa uwidaczniał się na łamach czasopism studenckich, takich jak np. wychodzący w latach 1922-1926 „Akademik”, wydawany przez Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska, jak i w prasie codziennej. W tym ostatnim względzie na terenie Poznania prym wiódł „Kurier Poznański”, ukazująca się dwa razy dziennie gazeta o obliczu zdecydowanie narodowo-demokratycznym (endeckim). Zainteresowanie „Kuriera Poznańskiego” problematyką żydowską i antagonistycznymi stosunkami polsko-żydowskimi znajdowało wyraz m.in. w dziale zatytułowanym „Życie młodzieży akademickiej”. 




Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu

ul. Wieniawskiego 1
61-712 Poznań

GPS: 52.408466, 16.915340

NIP: 777-00-06-350
REGON: 000001293

Background